ZORGANIZOWANA GRUPA PRZESTĘPCZA – CZYM JEST I JAK SIĘ BRONIĆ

Przestępczość zorganizowana – sformułowanie to brzmi bardzo groźnie i przeciętnej osobie kojarzy się z mafią i gangami. Prawda jest jednak taka, że aktualnie organy ścigania nadużywają stosowanie zarzutu uczestnictwa w zorganizowanej grupie przestępczej. W związku z tym postanowiłem wyjaśnić, czym jest zorganizowana grupa przestępcza i jakie kroki należy podjąć, jeżeli Ty lub ktoś z Twoich bliskich usłyszał taki zarzut.

 

CZYM JEST ZORGANIZOWANA GRUPA PRZESTĘPCZA – DEFINICJA

 

Sądy przyjmują w swoich orzeczeniach, że przez zorganizowaną grupę przestępczą należy rozumieć co najmniej trzy osoby, które łączy wspólny cel popełniania przestępstw. Cechą charakterystyczną zorganizowanej grupy przestępczej jest pewna wewnętrzna struktura organizacyjna (choćby z niskim stopniem zorganizowania), jej trwałość, istnienie więzów organizacyjnych w ramach wspólnego porozumienia, planowanie przestępstw, akceptacja celów, trwałość zaspokojenia potrzeb grupy, gromadzenie narzędzi do popełniania przestępstw, wyszukiwanie miejsc dla przechowywania łupu, rozprowadzanie go, podział ról, skoordynowany sposób działania oraz powiązania socjologiczno-psychologiczne między członkami grupy.

 

BRANIE UDZIAŁU W ZORGANIZOWANEJ GRUPIE PRZESTĘPCZEJ

 

Dla stwierdzenia przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej konieczne jest udowodnienie przez organy ścigania, że rzekomy sprawca:

1. przystąpił do zorganizowanej grupy przestępczej ze świadomością jej celu i form działania (a co za tym idzie wiedział, że zorganizowana grupa przestępcza istnieje i że jest jej członkiem);
2. poddał się panującej w grupie dyscyplinie i hierarchii;
3. brał udział w prowadzonej przez zorganizowaną grupę przestępczą działalności (przy czym zarzut z art. 258 § 1 k.k. może być postawiony także w sytuacji, gdy pozostawania w strukturze grupy, nawet jeżeli nie pełni się żadnych funkcji i nie wykonuje żadnych zadań, a tylko ewentualnie jakieś czynności pomocnicze).

 

W praktyce zorganizowane grupy przestępcze do wykonywania najbardziej ryzykownych czynności bardzo często angażują osoby trzecie – spoza swojej struktury. Takim osobom też są niejako automatycznie stawiane zarzuty przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej i brania w niej udziału. Ponadto bardzo często przez prokuraturę jako zorganizowane grupy przestępcze traktowane są luźniejsze grupy (szajki), zespoły ludzi połączone w inny sposób (towarzyski, rodzinny) oraz popełniający czyn zabroniony we współsprawstwie.

 

Takie stanowisko organów ścigania jest jednak błędne i niemożliwe do zaakceptowania w świetle bogatego dorobku orzecznictwa i doktryny prawa karnego. Praktyka pokazuje, że nierzadko drobne niuanse decydują o tym, czy dana osoba może być uznana za taką, która brała udział w zorganizowanej grupie przestępczej, czy też nie. Dlatego tak ważne jest zaangażowanie w przygotowanie linii obrony przez kancelarię adwokacką, która specjalizuje się w tego typu obronach karnych. Pamiętaj, że sądy w różnych częściach Polski inaczej interpretują czym jest zorganizowana grupa przestępcza albo co oznacza branie udziału w takiej grupie– dlatego w miarę możliwości staraj się korzystać z lokalnych kancelarii adwokackich (przykładowo: jeżeli sprawa ma się toczyć w województwie zachodniopomorskim to najlepiej będzie, jak poszukasz adwokata ze Szczecina lub szczecińskiej kancelarii specjalizującej się w sprawach karnych).

 

KIEROWANIE ZORGANIZOWANĄ GRUPĄ PRZESTĘPCZĄ

 

Każda organizacja mająca charakter hierarchiczny – a za takie co do zasady uznać należy zorganizowane grupy przestępcze – ma kogoś, kto jest „na samej górze” i kieruje jej działaniami. Najczęściej jest to jedna osoba, ale w rozrośniętych strukturach zarzut kierowania zorganizowaną grupą przestępczą może być postawiony kilku osobom.

 

Kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą polega na:

1. faktycznym sprawowaniu kontroli nad działalnością związku lub grupy,
2. możliwości wydawania poleceń i podejmowania zasadniczych decyzji,
3. egzekwowaniu wydawanych poleceń i podjętych decyzji.

 

Wszystkie te elementy muszą być spełnione łącznie, aby daną osobę lub osoby uznać za kierujące zorganizowaną grupą przestępczą. Ponadto okoliczności te mają charakter oceny – w określonych sytuacjach otwiera to możliwość przygotowania właściwej linii obrony, która pozwoli zakwestionować którąś z tych przesłanek i „zbić” zarzut kierowania zorganizowaną grupą przestępczą.

 

ZBROJNY CHARAKTER ZORGANIZOWANEJ GRUPY PRZESTĘPCZEJ

 

Surowszą karą zagrożone jest branie udziału w działalności lub kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą o charakterze zbrojnym.

 

Charakter zbrojny oznacza, że w swojej działalności zorganizowana grupa przestępcza używa broni lub zakłada jej użycie w przyszłości i w tym celu broń posiada bądź ją gromadzi. Zorganizowana grupa przestępcza musi być wyposażona w broń na stałe.

 

Z powyższego wynika jednak, że broń musi należeć do grupy – w praktyce natomiast bardzo często zdarza się, iż posiadana przez któregoś z członków zorganizowanej grupy przestępczej broń jest jego indywidualną własnością lub używał on jej bez wiedzy pozostałych członków związku. W takiej sytuacji mamy do czynienia z tak zwanym ekscesem ze strony członka grupy, co wyklucza możliwość zakwalifikowania grupy jako tej o charakterze zbrojnym. Oczywiście organy ścigania będą utrzymywały, że broń była własnością zorganizowanej grupy przestępczej, jednakże zaprezentowanie właściwej i konsekwentnej linii obrony przez sądem bardzo często pozwala na zmianę kwalifikacji prawnej z art. 258 § 2 k.k. na art. 258 § 1 k.k.

 

ZORGANIZOWANA GRUPA PRZESTĘPCZA – CZYNNY ŻAL I KLAUZULA BEZKARNOŚCI

 

Inną możliwością obrony jest wyrażenie tak zwanego czynnego żalu, co umożliwia skorzystanie z klauzuli bezkarności.

 

Z instytucji tej może skorzystać sprawca, który rezygnuje z członkostwa w zorganizowanej grupie przestępczej i ujawnia przed organem powołanym do ścigania przestępstw wszystkie istotne okoliczności popełnionego czynu. Przez istotne okoliczności popełnionego czynu należy tutaj rozumieć okoliczności pozwalające na identyfikację związku i jego rozbicie (likwidację). Przykładowo można wskazać na takie elementy istotne, jak skład grupy, jej struktura oraz zasady funkcjonowania, a także sposoby komunikacji.

 

Sprawca, który skorzysta z czynnego żalu nie podlega karze. Należy jednak pamiętać, że niepodleganie odnosi się wyłącznie do czynu związanego ze zorganizowaną grupą przestępczą (kwalifikowanego z art. 258 k.k.) – nie dotyczy przestępstw popełnionych w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. Co do pozostałych przestępstw można ewentualnie próbować skorzystać z instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 60 k.k.).

 

POTRZEBUJESZ POMOCY ADWOKATA?

 

Sprawy dotyczące zorganizowanych grup przestępczych są bardzo skomplikowane. Truizmem byłoby stwierdzenie, że to jedne z najtrudniejszych postępowań karnych. Często same akta liczą kilkadziesiąt (o ile nie kilkaset) tomów, a do tego setki godzin zarejestrowanych w ramach kontroli operacyjnej rozmów między rzekomymi członkami grupy. Przygotowanie obrony w tego typu sprawie wymaga dużej wiedzy i odpowiedniej taktyki dostosowanej do sytuacji danego klienta. Dlatego w obronę osoby podejrzanej lub oskarżonej o udział w zorganizowanej grupie przestępczej musi zostać zaangażowany adwokat specjalizujący się w sprawach karnych.

 

Warto pamiętać o tym, aby obrońca pojawił się w sprawie jak najwcześniej – najlepiej zaraz po zatrzymaniu i przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania. Pozwoli to obrońcy zabezpieczyć interesy podejrzanego i nie dopuścić do popełnienia przez niego nieodwracalnych błędów procesowych i taktycznych.