Ustrój majątkowy po zawarciu małżeństwa – możliwe rozwiązania

Zawarcie związku małżeńskiego to bardzo ważny moment w życiu każdego człowieka nie tylko pod kątem emocjonalnym. Formalne uregulowanie relacji pomiędzy dwojgiem ludzi wywołuje bowiem szereg zmian dotyczących również sytuacji prawnej obu małżonków. Wbrew pozorom po złożeniu przysięgi małżeńskiej niekoniecznie musi dojść do powstania ustroju wspólności majątkowej. Nowożeńcy mogą w różnorodny sposób uregulować stosunki majątkowe między sobą.

Jeśli małżonkowie nie podejmą żadnych czynności w celu zawarcia umowy małżeńskiej majątkowej, to na mocy art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstanie pomiędzy nimi z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Składniki majątku wspólnego to przede wszystkim dochody uzyskiwane z działalności zarobkowej małżonków, dochody z majątku osobistego i wspólnego, a także środki zgromadzone w ramach funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należeć będą z kolei do majątku osobistego każdego z małżonków. Jako przykład takich składników można wskazać na przykład przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu czy darowizny, przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej oraz prawa majątkowe wynikające ze współwłasności łącznej podlegającej odrębnym przepisom.

Zasady przedstawione powyżej dla niektórych nowożeńców mogą okazać się problematyczne, a nawet nieakceptowalne. Oprócz utraty majątkowej niezależności ustrój wspólności majątkowej może okazać się ryzykowny w przypadku osób prowadzących własny biznes. Inne osoby mogą z kolei preferować zwiększenie zakresu wspólności. Z tego względu ustawodawca umożliwił małżonkom zawarcie umowy małżeńskiej majątkowej, którą można wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa (art. 47 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) bądź zostać zawarta w każdym czasie po wstąpieniu w związek małżeński. Nie istnieją również ograniczenia w jej zmianie lub rozwiązaniu. W razie rozwiązania umowy w czasie trwania małżeństwa, między małżonkami powstaje wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej (art. 47 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Pierwszym z możliwych rozwiązań jest rozszerzenie wspólności majątkowej. W takiej sytuacji również majątek małżonków nabyty przed zawarciem małżeństwa wejdzie w skład majątku wspólnego. Nie wszystkie przedmioty i prawa mogą jednak zostać objęte umową. Wyłączenia dotyczą między innymi praw niezbywalnych czy wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę. Analogicznie małżonkowie mogą również obowiązującą wspólność majątkową ograniczyć. W takiej sytuacji to sami zainteresowani decydują, które przedmioty chcą wyłączyć z majątku wspólnego (np. nieruchomość kupioną przez jednego z małżonków).

Bardzo popularnym rozwiązaniem jest również ustanowienie rozdzielności majątkowej. Zgodnie z art. 51 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w przypadku takiego ustroju każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Rozdzielność dotyczy sytuacji, w której małżonkowie w ogóle nie posiadają wspólnego majątku, a każdy z nich będzie jedynym właścicielem zarówno składników nabytych przed, jak i po ślubie. Jeśli partnerzy zdecydują się na wspólny zakup, to zastosowanie znajdą ogólne przepisy o współwłasności. Małżonkowie nie będą również odpowiadać za długi partnera.

Niektórzy zwracają jednak uwagę, że rozdzielność majątkowa może okazać się krzywdząca w momencie rozwodu, jeśli jeden z małżonków zajmował się domem, a drugi osiągał wysokie dochody. Z tego powodu w niektórych sytuacjach korzystne może okazać się ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, dzięki której po zakończeniu ustroju ten małżonek, który zgromadził mniejszy majątek, będzie mógł się domagać od współmałżonka wyrównania dorobku.

Możliwości co do wyboru ustroju małżeńskiego majątkowego jest wiele. Mimo, że najpopularniejsze jest pozostanie przy wspólności ustawowej, warto znać zalety i wady innych możliwych rozwiązań w tym zakresie.