Podział majątku wspólnego w czasie trwania małżeństwa

Po rozwodzie – jeśli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej – konieczne jest dokonanie podziału majątku wspólnego. Rozstanie małżonków to nie jedyna sytuacja, która uzasadnia taką czynność. Jak dokonać podziału majątku w czasie trwania małżeństwa?

Czym jest majątek wspólny?

Majątek wspólny powstaje w chwili zawarcia związku małżeńskiego, o ile małżonkowie nie zawarli umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową. W jego skład wchodzą co do zasady przedmioty nabyte przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa. To przede wszystkim:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

 

Oprócz majątku wspólnego małżonkowie zachowują również majątek osobisty. W jego skład wchodzą przede wszystkim przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej czy przez dziedziczenie. Majątek osobisty nie podlega podziałowi.

 

Czy można dokonać podziału majątku wspólnego w trakcie trwania małżeństwa?

Zgodnie z art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Dodatkowo małżonek nie może też rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Ustawowa wspólność majątkowa ustaje dopiero w razie orzeczenia rozwodu lub separacji, śmierci jednego z małżonków albo podpisania umowy ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej.

 

To właśnie ustanie małżeńskiej wspólności majątkowej jest warunkiem dokonania podziału majątku wspólnego w trakcie trwania małżeństwa. W praktyce taki podział ma miejsce ze względu na zawarcie przez małżonków umowy w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej. Inne sytuacje, w których ustaje wspólność majątkowa to np. ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd, ogłoszenie upadłości jednego z małżonków, orzeczenie separacji, czy ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków.

 

Jeśli wspólność ustawowa ustała w czasie trwania małżeństwa, możecie dokonać podziału majątku.

 

Jak przeprowadzić podział majątku wspólnego w trakcie trwania małżeństwa?

W polskim prawie przewidziane zostały dwie drogi dokonania podziału majątku wspólnego. Nie ma przy tym znaczenia, czy majątek dzielony jest w trakcie związku małżeńskiego, czy po jego zakończeniu. Podział majątku może być dokonany w drodze umowy albo przez sąd. Najpierw jednak trzeba doprowadzić do ustanowienia rozdzielności majątkowej.

 

Takie orzeczenie może wydać z ważnych powodów sąd. Ważne powody to klauzula generalna, w której zakres mogą wchodzić takie sytuacje, jak np. lekkomyślne trwonienie wspólnego majątku, alkoholizm czy problem z hazardem. Chodzi o wszystkie sytuacje, które sprawiają, że istnienie ustroju wspólności majątkowej nie służy dobru małżonków. W braku sporu małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową u notariusza.

 

Po zakończeniu formalności w sprawie ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonkowie zachowują swoje majątki osobiste oraz udział w majątku wspólnym, który podlega podziałowi. Ten może być dokonany umownie, jeśli pomiędzy partnerami nie ma sporu co do sposobu podziału. W takim dokumencie mogą być również określone dopłaty, które mają wyrównać udziały. Jeśli w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Wskazany sposób jest szybszy, może jednak okazać się droższy, jeśli konieczna będzie wizyta u notariusza.

 

W takim wypadku małżonkowie muszą znaleźć dogodną kancelarię notarialną, umówić wizytę i przygotować niezbędne dokumenty. Notariusz przygotuje projekt umowy podziału i wyjaśni wątpliwości. Koszt przeprowadzenia formalności będzie zależny od wartości majątku, który podlega podziałowi. Maksymalna taksa notarialna dla majątku o wartości od 30 do 60 tysięcy złotych to 710 złotych + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 złotych. W przypadku dużych majątków koszty mogą okazać się znaczne. Dla przykładu, gdy wartość majątku mieści się w przedziale od 1 000 000 zł do 2 000 000 złotych, taksa wynosi 4770 złotych + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 złotych. Z uwagi na wysokie koszty związane z wizytą u notariusza, niektórzy małżonkowie decydują się na wystąpienie do sądu w sprawie podziału majątku. Jeśli partnerzy są zgodni co do sposobu podziału, zapłacą niższą opłatę sądową, co dodatkowo obniży koszty. Trzeba jednak pamiętać, że postępowanie w sądzie trwa, podczas gdy u notariusza wszelkie formalności da się załatwić nawet podczas jednej wizyty. Sądem właściwym do przeprowadzenia sprawy dotyczącej podziału majątku w trakcie trwania małżeństwa jest sąd rejonowy właściwy pod względem miejsca położenia majątku.